Kronos 1/2022 Płatonow

Degradacja moralna i umysłowa Rosjan, która dokonała się w XX stuleciu, była tak wielka, że zaczęto mówić – sami Rosjanie zaczęli tak mówić – o narodzinach „nowych ludzi”, homines sovietici, tworzących do wyboru kolektyw, koszary lub kołchoz zamiast wspólnoty obywatelskiej. Istotę tej przemiany starali się następnie uchwycić psychologowie, socjologowie, politolodzy. Bez skutku. Bezmiar zniszczenia ludzkiego świata odsłania dopiero język Płatonowa. Jednak ani jego świadectwo, ani świadectwo innych pisarzy radzieckich – Szałamowa, Grossmana, Babla, Mandelsztamów – nigdy nie zostało przyjęte przez zwykłych Rosjan. O skutkach ich niemoty moralnej, niezdolności do przyznania się do popełnionych zbrodni świadczy rosyjska wojna w Ukrainie i eksterminacja ludności cywilnej, która ma miejsce współcześnie. Okazało się, że podjęto dzieło mordowania w tym samym miejscu, w którym je przerwano. I to jest jego najbardziej przerażający, bo ahistoryczny wymiar. Nie znam bardziej przejmującego opisu rosyjskiego bestialstwa od obrazów zawartych w Czewengórze Płatonowa. Czy Rosjanie odzyskają kiedykolwiek język, w którym będą mogli opowiedzieć w kategoriach moralnych, ludzkich o tym, co zrobili sobie i innym?

[Spis treści]
PREZENTACJE
Andriej Płatonow, Listy (wybór)
Leonid Karasiow, W górę i w dół (Dostojewski i Płatonow)
Lew Anninski, Ujawnienie i utajnienie. Maksim Gorki i Andriej Płatonow
Igor Jewłampijew, Spadkobierca wielkich tradycji
Iosif Brodski, Przedmowa do pierwszego rosyjskiego wydania Dołu Andrieja Płatonowa
Fredric Jameson, Utopia, modernizm i śmierć
ESEJE
Marina Cwietajewa, Ulewa światła. Poezja wiecznego męstwa
Olga Siedakowa, Beatrycze, Laura, Lara: pożegnanie przewodniczki
Olga Siedakowa, „I życia nowość”. O chrześcijaństwie Borisa Pasternaka
Olga Siedakowa, Wieczna pamięć. Liturgiczna teologia śmierci (fragment)
LITERATURA
Arsienij Tarkowski, Polowanie
ANDRZEJ WALICKI (1930–2020)
Piotr Nowak, Andrzej Walicki w trzech słowach
ARCHIWUM FILOZOFII POLSKIEJ
Włodzimierz Bączkowski, Uwagi o istocie siły rosyjskiej
ANTYKWARIAT
Piotr Nowak, Gogol u Nabokova
RECENZJE I POLEMIKI
Tomasz Herbich, Droga do granicy zapomnienia