Pod presją

Historia pod specjalnym nadzorem

W Polsce trudno swobodnie mówić o Zagładzie, choć wszystko, czego dowiedzieliśmy się przez ostatnie dwadzieścia lat, zmusza do pytań o rolę Polaków w eksterminacji. Żukowski wydobywa niepisane reguły opowiadania o wojnie i Holocauście, pokazuje czego dotyczą i jak się je egzekwuje. Co myślą o nich ci, którzy je widzą, i jak radzą sobie z nimi ci, którzy chcieliby je obejść. Co udaje się powiedzieć pod presją. Borykali się z nią wszyscy – po jednej i po drugiej stronie muru. W książce można przeczytać o autorach znanych – Baczyński, Miłosz, Broniewski, Rudnicki, Szymborska, Różewicz – ale i takich jak Władysław Szlengel czy Calek Perechodnik, których dopiero odkrywamy. Historie ich zmagań z tematem mogą stać się dla nas impulsem do refleksji i zmiany. Bo jeśli chcemy coś zmienić i skierować nasze spory o wojnę na racjonalne tory, najpierw powinniśmy zrozumieć, co się właściwie dzieje z naszą opowieścią o przeszłości.

Pasjonująca książka, znakomite rozwinięcie tematyki poruszonej w Wielkim retuszu.
Jan Tomasz Gross

Żukowski z niezwykłą przenikliwością opisuje, w jaki sposób powstawała literatura o Zagładzie; nikt przed nim tak dokładnie nie rozpoznał klisz, w które była uwikłana lub z których usiłowała się wymknąć. Ale też jest to książka o wolności dzisiaj. Albowiem marzenie o wolności, która nadejdzie, zacząć się musi od wolności pamiętania; od pamięci, która zdoła się uwolnić od wszelkich przesądów i wpływów.
Marek Bieńczyk