Pociecha rzeczy okrągłych

Pisarz, któremu odwołano lot, wraca do domu, by się przekonać, że pod jego nieobecność żona przeobraziła mieszkanie w lazaret.

Woźny, który zakochuje się w niewidomej kobiecie, z konsternacją odkrywa sprośne napisy na ścianach jej lokum.

Neurotyczny malarz cierpi na fobię męskich i damskich pach, bo nocą widzi, jak wychodzą z nich stworzenia o głowach wielkości kciuka…

To tylko kilka przykładów tego, z czym zmagają się postaci w opowiadaniach Clemensa J. Setza.

Fantazja Setza nie zna granic, a najbardziej interesuje go to, co chore, podatne na zranienie i odbiegające od normy. Ludzkie dziwactwa, nerwice i obsesje to stałe motywy jego opowiadań. Jednak szaleństwo bohaterów Setza jest zaskakująco „racjonalne”: w istocie chroni ich przed bólem egzystencji i chaosem świata. Pozorny jest również surrealizm tych opowiadań: wprowadzając elementy fantastyczne, autor podkreśla alienację swoich postaci, ich poczucie nierealności istnienia. Bohaterowie Setza są od świata odklejeni, nie potrafią się z nim zestroić, ale czy będąc przy zdrowych zmysłach, można żyć w harmonii z rzeczywistością tak okrutną? A może to ci „zestrojeni ze światem”, jak słusznie zauważa w posłowiu do Pociechy rzeczy okrągłych Adam Lipszyc, śpią na jawie?

Proza Clemensa J. Setza niejedno pytanie pozostawia bez odpowiedzi. W czasach dominacji literatury faktu i prozy autobiograficznej, te igrające z realnością i odmawiające prostych diagnoz opowiadania są na wagę złota.

Historie Setza, mimo pocieszenia w tytule, nie przytulają i nie koją. To język, w obliczu niesamowitości i strachu, niesie pociechę. To zdania występujące nagle z szeregu sprawiają, że czytelnik czuje się żywy i wyrwany z poznawczych automatyzmów.

Agnieszka Kowaluk, tłumaczka