Na pograniczu dwóch światów. Dybuk

Przypowieść dramatyczna w czterech aktach według hebrajskiej wersji dramatu Chaima Nachmana Bialika.

„Tajemniczy świat Dybuka przywołany do życia przez An-skiego wymagał ode mnie, jako reżysera, szczególnych przygotowań. Miałem przecież wejść w drzwi dawno minionego świata chasydów. Jak wiadomo, najbardziej wiarygodny jest naoczny świadek wydarzenia. Z tamtych lat pozostał nam jedynie obraz utrwalony przez malarzy oraz ówczesną fotografię. Ich świadectwo zainteresowało mnie najbardziej, dlatego rezultatem moich rozmyślań nad Dybukiem są zamieszczone w tej książce rysunki. Nie są one ani projektami kostiumów, ani dekoracji do teatralnego spektaklu – których autorem jest Krystyna Zachwatowicz – lecz próbą zrozumienia ekspresji i wyrazu jaki towarzyszył religijnym obrzędom chasydów i ich szczególnym obyczajom.
Rysunki te pozwoliły mi na tyle zbliżyć się do sztuki An-skiego, żeby zaprojektować kilka podstawowych jej sytuacji, tak jak powinny one rozegrać się na scenie w Starym Teatrze. Nietrudno odróżnić je od pozostałych. Niech więc zaświadczą, czego nauczyłem się, czytając tekst sztuki An-skiego”.

Andrzej Wajda, Z notatnika reżysera

Szymon An-ski, właściwie Szlojme Zajnwel Papoport (ur. w 1863 r. w Cześnikach, zm. w 1920 w Otwocku) – żydowski pisarz, publicysta badacz folkloru, pisał po rosyjsku i w jidysz.
Pochodził z biednej rodziny żydowskiej; matka prowadziła gospodę, ojciec był posłańcem.
W młodości uczył się kowalstwa i oprawy książek. Czytywał pisma haskalowe i był pod wpływem socjalistycznego ruchu narodników, zainteresował się etnografią. W latach 1881–1891 wędrował po miastach i miasteczkach Imperium Rosyjskiego nauczając i pracując fizycznie. Pisał w tym czasie teksty dokumentalne i wysyłał je do rosyjskich gazet, najczęściej jednak były odrzucane. W 1891 przybył do Petersburga gdzie poznał redaktorów pisma „Ruskoje Bogatstwo’’, z którym rozpoczął współpracę pod pseudonimem S.A. An-ski. W tym samym roku wyjechał do Europy Zachodniej – przez Berlin do Paryża, gdzie był świadkiem procesu Dreyfusa.
W latach 1912–1914 prowadził badania etnograficzne w żydowskich miasteczkach na Wołyniu i Podolu, przeprowadzał wywiady z miejscową ludnością, nagrywał piosenki ludowe, robił dokumentację fotograficzną.
W trakcie I wojny światowej był zaangażowany w pomoc jej ofiarom, głównie ludności żydowskiej poszkodowanej w wyniku pogromów na trenie Galicji.
Jego najsłynniejszym dziełem jest legenda dramatyczna Dybuk (na pograniczu dwóch światów), której polska prapremiera odbyła się miesiąc po jego śmierci w Teatrze Elizeum w Warszawie.