Zaczarowany krawiec i inne humoreski

Czytając wielką, równą prozie Gogola i Czechowa, prozę Szolema Alejchema, w rozbawieniu ulegamy podobnemu wrażeniu, jakiemu ulega czytelnik Dziejów Tewji Mleczarza i widz Skrzypka na dachu. Istnieje jakiś los, jakaś bieda, która jest częścią świata. Jest bohater, który postanawia coś zmienić. Jest nierówne zmaganie człowieka z prawem. Jest zły obrót spraw. Lecz jest i czułość, która ratuje całą logikę i cały chaos zdarzeń od szyderstwa, odrzucenia, a nawet buntu.

Czytając humoreski Alejchema, przede wszystkim – jak to z humoreskami bywa – śmiejemy się i uśmiechamy. Rozpoznajemy w sobie pamięć Anatewki i miasteczek Marca Chagalla, udomowiony przez kulturę pejzaż przedpogromowych żydowskich miasteczek. Wiosek kolorowych, roztańczonych, rozmarzonych o Bogu i o tysiącach spełnionych snów. Po lekturze całości, z cieniem uśmiechu na ustach, płaczemy. Opłakujemy do przodu, w przyszłość. Wiecznie aktualne sylwetki biedaków, którzy o swej nędzy rozmawiają z samym Bogiem, jak równi z równym. Jego przemieszanym, wielobarwnym i wielowątkowym językiem.

(ze wstępu Jarosława Mikołajewskiego)

Szolem Alejchem, właściwie Salomon Rabinowicz (ur. 1859 w Perejasławiu, zm. 1916 w Nowym Jorku) – żydowski pisarz, jeden z klasyków literatury pięknej w języku jidysz. Jego twórczość obejmuje powieści, zbiory opowiadań, dramaty, humoreski, felietony, książki dla dzieci. Najbardziej znany utwór to powieść Dzieje Tewji Mleczarza, na podstawie którego powstał musical Skrzypek na dachu.
Pisarz był związany z ruchem syjonistycznym. Oprócz działalności pisarskiej zajmował się też rozlicznymi interesami. Na skutek niewłaściwych inwestycji w 1890 r. stracił cały majątek i w obawie przed wierzycielami uciekł z Rosji. Przez dłuższy czas podróżował po Europie, żeby po kilku latach powrócić do Rosji. Przeżył pogrom w Kiszyniowie. Gdy zachorował na gruźlicę, przez kilka lat przebywał w różnych uzdrowiskach w Europie. Po wybuchu I wojny światowej wraz z rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Mieszkał w Nowym Jorku, na Lower East Side na Manhattanie.