Rabin bez głowy

Każdy naród ma swoje miasto „mędrców”.
Każdy naród ma miasto, o którym opowiada się komiczne historie, zabawne przypowieści.
My, Żydzi, mamy Chełm.
Chełm i historie o nim są słynne na cały świat jako „Opowieści z Chełma”. Mówi się też o „Głupcach   / mędrcach z Chełma”.
O mieszkańcach tego miasta powiada się również nieco żartobliwie, że nie należy ich nazywać głupcami z Chełma, lecz ogłupiaczami z Chełma, w istocie bowiem nie są oni głupi, lecz próbują zrobić głupców z innych ludzi.
Pozostaje jednak faktem, że wszędzie, w każdym zakątku świata, w którym mieszkają Żydzi, wszyscy wiedzą o Chełmie i znają chełmskie opowieści.
Obraz tego miasta jest tak mocno utrwalony w wyobraźni, że gdy tylko zdarzy się coś komicznego i zarazem absurdalnego, od razu pada stwierdzenie:
– Zaiste, to historia prosto z Chełma!
Menachem Kipnis

Chełm Kipnisa jest osobliwym miejscem – punktem w wyobraźni, nie miejscem w konkretnej przestrzeni i czasie. Nie wiemy niemal nic o tamtejszej przyrodzie – jakaś rzeka, błota, pagórki, okoliczne wsie, niewymienione z nazwy. […] Są pory roku, w zgodzie z rytmem żydowskiego kalendarza. Pory dnia wyznaczane są na ogół przez modlitwy i psalmy, nabożeństwa poranne i wieczorne. Jest oczywiście synagoga i łaźnia, są drewniane domki. Są zwierzęta – krowy, cielątka, koty, myszy. […] A ludzie? Nikt nie jest gruby, chudy czy łysy – czasem stary, brodaty. Nie ma mądrzejszych – te role pełnią przybysze spoza chełmskiej społeczności. […] Bohaterowie Kipnisa są scharakteryzowani jedynie poprzez funkcje, jakie pełnią w społeczności, czy też wykonywane profesje.
Bella Szwarcman-Czarnota

Menachem Kipnis (ur. w 1878 r. w Uszomirze, zm. w 1942 w Warszawie) – kantor, dziennikarz, publicysta, satyryk i felietonista, autor tekstów piosenek, fotografik, śpiewak, popularyzator i znawca muzyki żydowskiej, działacz społeczny.
Występował jako solista i w chórach synagogalnych, uczęszczał do warszawskiego konserwatorium muzycznego. Kipnis jako jedyny Żyd został w 1902 r. przyjęty do chóru Teatru Wielkiego, gdzie występował przez 16 lat.
Zbierał, badał i wykonywał pieśni ludowe polskich Żydów, które zostały opublikowane w dwóch zbiorach pieśni w 1918 r. W latach 30 -tych, po atakach antysemickich, współorganizował Żydowską Orkiestrę Symfoniczną w Warszawie.
Pisał również felietony do nowojorskiego dziennika „Forwerts”; zajmował się fotografowaniem mieszkańców żydowskich dzielnic, miast i miasteczek, a jego fotografie znajdują się obecnie w archiwum YIVO w Nowym Jorku.
W czasie wojny trafił wraz z żoną do getta warszawskiego, ona zginęła podczas jednej z pierwszych akcji likwidacji getta, on najprawdopodobniej zmarł na zawał.