Szara strefa awangardy i inne szkice

Zagadnienia dramatu awangardowego oraz awangardy teatralnej stanowiły ważny nurt badań zmarłej przedwcześnie Ewy Guderian-Czaplińskiej (1962–2020), związanej przez całe życie naukowe i zawodowe z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W niniejszym tomie zgromadzono najważniejsze jej teksty dotyczące nowatorskich działań artystycznych – polskich i zagranicznych – przypadających na okres międzywojenny. Pierwszą część publikacji stanowi przedruk książki „Szara strefa awangardy”, wydanej w 1998 i obejmującej zagadnienia twórczości dramaturgicznej Awangardy Krakowskiej: Jana Brzękowskiego, Jalu Kurka, Tadeusza Peipera i Juliana Przybosia.

W drugiej części tomu znalazły się teksty rozproszone, poświęcone dramatowi i teatrowi (nie tylko) awangardowemu, publikowane wcześniej w monografiach zbiorowych i czasopismach. Zamieszczone tu obok siebie pokazują pewną ewolucję zainteresowań Autorki, która od zagadnień początkowo związanych z dramatem, w późniejszych pracach przeszła do problemów kompozycji przestrzeni teatralnej oraz relacji między sztukami plastycznymi a teatrem. Tu ważne miejsce zajmują artykuły „Z czego buduje się tło sceniczne?” (o koncepcjach scenograficznych Iwo Galla), „Wyobrażone przestrzenie teatru Teresy Żarnowerówny” oraz „Nie obrazy – relacje. Nowe przestrzenie w awangardowych projektach teatralnych”, a także opis przedstawienia „Sen” Felicji Kruszewskiej w reżyserii Edmunda Wiercińskiego w Teatrze Nowym w Poznaniu (1927).

Kilka z tekstów zamieszczonych w drugiej części tej książki powstało w związku z zaangażowaniem Ewy Guderian-Czaplińskiej w prace zespołu realizującego w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego projekt „Odzyskana awangarda. Awangarda teatralna w Europie Środkowo-Wschodniej” w 2017 z okazji obchodów Roku Awangardy.

Oddając do rąk czytelników ten tematycznie skomponowany wybór tekstów Ewy Guderian-Czaplińskiej, pragniemy, aby dostrzegli w nich niezwykłą przenikliwość Autorki, a czasami wręcz przewrotność badawczą, doskonałą znajomość zjawisk i twórców, o których pisała, wielką inteligencję i otwarcie na dialog. A ci, którzy ją znali, zapewne odnajdą w tych zdaniach i frazach, tak charakterystyczne dla Ewy dowcip, bezpośredniość i radość życia. 

SPIS TREŚCI

Od redaktorów — 9

SZARA STREFA AWANGARDY
Wstęp — 15

I

Tadeusz Peiper: Teatr awangardowy od świtu do klęski — 19
Szósta! Szósta!, czyli awangardowa pobudka — 21
Skoro go nie ma, to znaczy, że przegrał — 47

II
Jalu Kurek: Od teatru do literatury — 65
Kalendarium dramatyczne — 67
Awangardowe Gołębie — 75
Wariacje dantejskie — 87
Jalu Kurek jako pacyfista — 105

III
Jan Brzękowski: Awangarda jest więzieniem — 121
„Poeta, nawet naprawdę sławny” — 123
O niemożności trzymania wielbłąda na kolanach — 137

IV
Julian Przyboś: Dramaturg to ktoś inny — 145
Geometria pijana: daty i tematy — 147
Teatr w teatrze – krakowskim — 157
„Niech tu nie wchodzi nikt, kto nie zna geometrii” — 167
O artystycznym podziale ról — 185
Szara strefa awangardy — 189
Spis treści

INNE SZKICE

Dramaturgia dwudziestolecia międzywojennego (1918–1939) — 209
Między tradycją a awangardą – o dramatach awangardzistów krakowskich. (Wstępnie) — 235
Z czego buduje się tło sceniczne? — 273
Sen Felicji Kruszewskiej w inscenizacji i reżyserii Edmunda Wiercińskiego — 283
Wyobrażone przestrzenie teatru Teresy Żarnowerówny — 293
Nie obrazy – relacje. Nowe przestrzenie w awangardowych projektach teatralnych — 311
Działanie słowem, czyli po co awangardzie dramat — 329

Indeks nazwisk — 349