Sztuka Polska Tom 1 Romanizm

Romanizm – pierwszy tom siedmiotomowej Sztuki polskiej – przedstawia dzieje architektury, rzeźby i rzemiosła artystycznego na terenach Polski od XI do końca XIII w. To najstarsza architektura, związana z początkami państwowości, stąd często jej surowsza i prostsza forma – przeważnie spotyka się małe kościoły salowe kryte stropem, z prosto zamkniętym prezbiterium. Architektura romańska w Polsce kształtowała się pod wpływami niemieckimi i czeskimi.  Dzięki znakomitej pracy prof. Zygmunta Świechowskiego i Ewy Świechowskiej mamy niebywałą okazję do poznania zachowanych zabytków, ich charakterystycznych cech oraz dekoracji – rzeźby w kamieniu czy sztuki użytkowej, np. drzwi Gnieźnieńskich, Płockich lub kielichów, paten, kadzielnic, insygniów biskupich stanowiących bezcenne świadectwo tamtych czasów.

„…bardzo znaczny postęp badań, jaki zawdzięczamy eksploracjom archeologicznym, pozwala przede wszystkich na nowe spojrzenie i konieczność rewizji wielu poglądów zakorzenionych w romantycznej wizji naszej historii” – pisze w Słowie wstępnym autor.

Charakterystyczną cechą tej architektury jest obronność, zaś materiałem – kamień: piaskowiec, wapń, granit, marmur… Do dziś zachowały się głównie benedyktyńskie i cysterskie kościoły zakonne wraz z zabudowaniami klasztornymi oraz tzw. kościoły pielgrzymkowe, kolegiaty i kościoły parafialne o rzutach centralnych: kolistych lub wielobocznych, częściej jednak podłużnych na planie łacińskiego krzyża. Były to budowle masywne, o grubych murach, wieloczłonowe, o formach prostych, geometrycznych i surowych, o zwartych proporcjach i przejrzystym addycyjnym układzie spiętrzonych brył, podporządkowanych określonej hierarchii.