Miasto opowiedziane. Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego

Niniejsza praca jest próbą odtworzenia wizerunku powojennego Krakowa zawartego w żydowskiej literaturze dokumentu osobistego. Składają się na niego: obraz rzeczywistości społecznej oraz przestrzeni miejskiej. Celem pracy jest także ukazanie wpisanego w tekst doświadczenia życia w powojennym Krakowie, emigracji i powrotu po latach do miejsc ważnych ze względów biograficznych. (…) Powojenna żydowska literatura dokumentu osobistego zbudowana jest zazwyczaj według następującej sekwencji: życie przedwojenne – wojna – powojenny powrót do Polski – przygotowania do wyjazdu i emigracja – życie w nowym kraju – powrót. (…) Światy subiektywnych odczuć i wrażeń poszczególnych autorów wykazują wiele cech wspólnych, dzięki którym możliwe jest wyłonienie z nich wspólnego obrazu miasta.

Kraków – przestrzeń wielu artystycznych inicjatyw, miasto twórców – doczekał się licznych literackich wcieleń. Portretowany przez pisarzy, opiewany przez poetów, zapisał się w świadomości czytelników jako miasto artystów, literackich salonów, skarbnica kultury i narodowych pamiątek – miasto roztaczające niezwykły czar, wręcz magiczne. Antologie, literackie przewodniki po Krakowie, rzadko jednak do portretu miasta dodają rysy nakreślone przez żydowskich twórców. Cytowani są jedynie nieliczni – głównie bard Kazimierza i poeta krakowskiego getta Mordechaj Gebirtig oraz autorzy powojennej literatury wspomnieniowej: przede wszystkim Miriam Akavia, Natan Gross, Roma Ligocka. Ich teksty pojawiają się zazwyczaj w kontekście opowieści o wielokulturowości międzywojennego miasta lub w kontekście Holo­kaustu. Wydawać by się więc mogło, że snuta przez krakowskich Żydów literacka opowieść o mieście kończy się tragicznym rozdziałem poświęconym Zagładzie. Tak jednak nie jest. Po nim następują kolejne, od lat czekające na odczytanie i zanalizowanie.