Scyzoryk

"Scyzoryk. Dos meserl" to jedno z wczesnych opowiadań Salomona Rabinowicza, żydowskiego pisarza bardziej znanego pod pseudonimem Szolem Alejchem. Jest on klasykiem żydowskiej literatury pięknej tworzonej w języku jidisz.

Tematem twórczości Szolema Alejchema najczęściej było codzienne życie mieszkańców małych żydowskich miasteczek - ich obyczaje, troski, relacje z sąsiadami, próby zachowania własnej tożsamości w coraz bardziej zmieniającej się rzeczywistości. Tak było w przypadku jego najbardziej znanego utworu "Dzieje Tewji Mleczarza", na podstawie którego powstał musical "Skrzypek na dachu". Tak też jest z "Dos meserl".

W założeniu autora było to opowiadanie przeznaczone dla dzieci i przez lata w ten właśnie sposób utwór był traktowany. Stanowił m.in. lekturę w świeckich szkołach żydowskich, w których nauczano w jidisz. Współcześnie jednak uznaje się go raczej za utwór o dzieciach, ale skierowany do bardziej dojrzałego czytelnika. W swej wymowie "Scyzoryk" jest krytyką chederu (religijnej szkoły żydowskiej, w której chłopcy uczyli się do bar micwy), a także historią o przechodzeniu w dorosłość.

Opowiadanie "Dos meserl" po raz pierwszy ujrzało światło dzienne w 1887 r. Opublikował je tygodnik "Jidiszes Folkslblat". Jak twierdził sam autor, miało ono dla niego przełomowy charakter, ponieważ już wcześniej miał na koncie kilka literackich prób, jednak dopiero "Dos meserl" sprawiło, że uwierzył, że może być pisarzem.

Polski przekład "Dos meserl" na potrzeby publikacji przygotowanej przez wydawnictwo Austeria wykonała Bella Szwarcman-Czarnota. Jest ona również autorką krótkiego wprowadzenia. Książka zawiera także reprint oryginalnego tekstu.