Trzeci dzień świąt

Czwarta książka prozatorska i trzeci zbiór opowiadań w dorobku Macieja Miłkowskiego. Jedenaście opowiadań połączonych zarówno tematyką, jak i specyficzną atmosferą. W niemal każdym tekście autor penetruje zagadnienia zogniskowane wokół relacji damsko-męskich oraz tematu rodzicielstwa. Bohaterowie Miłkowskiego uwikłani są w skomplikowane sytuacje uczuciowe i rodzinne stanowiące dla wszystkich raczej źródło cierpienia niż szczęścia. Częstym wątkiem tych opowiadań są różnego rodzaju psychopatologie: depresja, samobójstwo, uzależnienia, stalking, pedofilia. Autor unika jednak stylistyki reportażowej czy ściśle realistycznej. Dla dramatycznych tematów szuka formy zakorzenionej w dokonaniach modernistów i postmodernistów.

MACIEJ MIŁKOWSKI, ur. 1980 w Łodzi, mieszka w Krakowie, pracuje jako psycholog. Prozaik, tłumacz, felietonista. Opublikował dwa zbiory opowiadań: Wist (2014) i Drugie spotkanie (2017) oraz powieść System Sulta (2019). Jego opowiadania tłumaczono na angielski, niemiecki, niderlandzki, ukraiński i rosyjski.

Niektórzy uważają, że pisze dla inteligentów.

"Proza Macieja Miłkowskiego stanowi zjawisko jedyne w swoim rodzaju zarówno co do ambicji, jak i stojącego na jej usługi warsztatu. Autor Trzeciego dnia świąt tworzy literaturę, mającą za przedmiot tak prawdę obrazu, jak i prawdę życia. Jak nakazuje klasyczne pojęcie zadań pisarza, Miłkowski wykracza poza kreowanie fikcji w stronę refleksji nad światem przedstawianym, którego losami włada. Posiada dar takiego układania fabuł, że sprawiają one wrażenie pytań skierowanych do nas, odbiorców, a mających posłużyć nam do odczytania naszych własnych utajonych myśli. Krótko mówiąc, Miłkowski ma za specjalność syntezę gry i prawdy – tej pierwszej tajemniczej, tej drugiej dyskrecjonalnej.

Nowe opowiadania Miłkowskiego skomponowane są misternie w obydwu sensach tego słowa, to znaczy precyzyjnie i rewelatorsko pod względem duszoznawczym. Autor wykazuje tu znane już kompetencje w grze toczonej ze wstydliwością uczuć i nieuchwytnością stojących za nimi motywacji. Jego mechanizmy fabularne pracują cicho i dyskretnie, chodzą bez zarzutu, a bohaterowie-wyręczyciele (w pomysłach wyczuwa się bowiem ton mocno osobisty) rozgrywają znów typowy dla Miłkowskiego pojedynek między zaangażowaniem w wydarzenia a ich ogrywaniem w stylu poniekąd demonstracyjnym. Dotyczy to zwłaszcza przeważających w tym zbiorze tekstów pisanych w pierwszej osobie. Raz jeszcze celebrowany jest tu właściwy Miłkowskiemu klimat narracyjnej lekkości, która niepostrzeżenie przeradza się w koszmar. Choć może nie do końca, bo do sekretów dykcji Miłkowskiego należy także poczucie humoru. Które prawdom ogólnym, sugerowanym nie wprost, odejmuje chłód, a przydaje wyrozumiałości i – że się tak wyrażę – dwuznaczności.

Nowe prozy w większym niż kiedyś stopniu skupiają się na przebiegach życia wewnętrznego narratorów, mniejszą wagę przywiązując do efektownej puenty. Dynamika rozgrywa się teraz w sferze uczuć-oksymoronów, samozaprzeczeń i paradoksalnych utwierdzeń – w sferze niewypowiadanej, lecz obracanej w „myślącej głowie” dialektyki możliwości i życzeń, skrywającej intencje niejednokrotnie brutalne. Miłkowski przestaje być „opisywaczem”, stając się dramaturgiem teatru jednego aktora – takiego, jaki każdy zna z własnego doświadczenia, gdy nakręca się irytacją, cierpi obrazę, podejmuje akcje uwodzicielską lub przeżywa męki wstydu. Jest w tym pisarskim zadaniu coś z Dostojewskiego i coś z Szekspira, a najwięcej – z nas samych."

Eliza Kącka