Sztuka po 1900 roku

Ten monumentalny tom to obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy interesują się sztuką współczesną. Nie było dotychczas na polskim rynku publikacji, która by w tak kompetentny i wszechstronny sposób przedstawiła skomplikowane dzieje sztuki XX i XXI wieku aż po rok 2015. Książka od razu została uznana za wyjątkowe wydarzenie w refleksji nad sztuką i sposobami jej prezentacji. Mimo ogromu materiału umiejętnie wydobywa zasadnicze - według autorów - problemy pozwalające zrozumieć mechanizmy rządzące współczesną twórczością.

Autorami tej wyjątkowej publikacji są historycy i historyczki skupieni wokół powstałego w 1976 roku amerykańskiego pisma „October”: Rosalind Krauss, Hall Foster, Yve-Alain Bois, Benjamin H.D. Buchloh i David Joselit. Środowisko zawiązane wokół czasopisma podważyło ówczesny dominujący model formalistycznego, stylistycznego ujęcia sztuki współczesnej, historii opartej o kolejne pojawiające się kierunki, reinterpretując najsłynniejsze dzieła i podstawy ich twórców.

Chociaż konstrukcja książki oparta jest o kolejne dekady, nie ma nic wspólnego z kronikarskiego kalendarza. W obrębie dziesięcioleci szczegółowo analizowane są wybrane kluczowe wydarzenia, dzieła, najwybitniejsi twórcy, wystawy, publikacje, działalność krytyków i teoretyków. Zjawiska analizowane są z czterech punktów widzenia, reprezentują cztery postawy badawcze, różne możliwe ujęcia sztuki. Bo z prezentacją artystycznej kreacji łączą się nierozdzielnie odmienne sposoby jej interpretacji. Zespół autorski zaznajamia nas między innymi z zagadnieniami formy, tematu, interpretacji, szkół psychoanalizy, marksizmu, instytucji, kontrkultury, językoznawstwa, dekonstrukcji, globalizmu, dekolonizacji rynku, kultury masowej, feminizmu, czy reprezentacji osób nieheteronormatywnych. Dostrzegając ścisłe powiązania plastyki z literaturą, muzyką, polityką, autorzy ukazują sztukę współczesną w całym jej bogactwie i komplikacji.

Ukazanie różnorodności interpretacyjnej pozwala nawiązać książce dialog z czytelnikami. Jego kontynuacją są dwie rozmowy autorów książki, „dyskusje przy okrągłym stole”, wprowadzające dodatkowy polemiczny wątek w namyśle nad współczesnością. Dyskusje dzielą książkę na dwie części, z granicą ustaloną na rok 1945. Pierwsza łączy się wokół formuły umacniającego się modernizmu, druga – wokół jego erozji: spektaklu, relacyjności, polityczności. Takie rozłożenie akcentów wzmacnia dodatkowo rozbudowany w książce wątek dziejów fotografii i mediów masowych. Wojciech Włodarczyk