Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego Tom I

Obszar dzisiejszego województwa lubuskiego, zajmującego znaczną część zachodniej Polski, we wczesnym średniowieczu był pokryty gęstą siecią grodów oraz osiedli typu wiejskiego. Z czasem grody zaczęły stopniowo zanikać, a na ich miejscu bądź na terenie dotychczasowych osad otwartych rozpoczął się proces kształtowania pierwszych miast. Zapoczątkowana w XIII wieku urbanizacja przyniosła w konsekwencji, na przestrzeni następnych stuleci, powstanie wielu założeń miejskich, zarówno w południowej – śląskiej części województwa, jak i północnej, niegdyś od zachodu pozostającej pod wpływem Brandenburgii, a od wschodu Wielkopolski. Historia miast, m.in. Zielonej Góry, Gorzowa Wielkopolskiego, Gubina, Żagania, Żar, Szprotawy, Świebodzina, Międzyrzecza, Kostrzyna i Strzelec Krajeńskich jest bogata w wiele wydarzeń, niekiedy o dramatycznym przebiegu, powodujących nie tylko ich rozwój przestrzenny i kulturowy, lecz także niejednokrotne zniszczenia, a w konsekwencji długotrwałe kryzysy gospodarcze. Trwające od średniowiecza procesy urbanizacyjne spowodowały w ciągu stuleci szereg zmian w architekturze miast lubuskich, stąd niewiele przetrwało do dziś obiektów „pamiętających” czasy ich lokacji. Znacznie więcej pochodzi z czasów późniejszych. W sumie, na obszarze województwa lubuskiego liczba zewidencjonowanych zabytków architektury i budownictwa wraz z założeniami parkowymi, wynosi prawie 45 tysięcy. Obiekty architektury sakralnej i świeckiej zachowały się nie tylko w miastach. Możemy je jeszcze zobaczyć w licznych mniejszych miejscowościach, w wielu przypadkach powstałych już w średniowieczu.