Smak chleba

„W ojczyźnie już nie nasza…
W innym kraju, nigdy nie będziesz ich…
Zawsze będziesz już dla wszystkich obca.”

Tymi słowami zaczyna się słowo wstępne do książki napisane przez autorkę.

Fragment jednego z opowiadań: Holandia – Julian

Szef okazał się człowiekiem, który po trupach idzie do przodu nie licząc się z ludźmi. Oby tylko jak najwięcej Polaków czy innych cudzoziemców wykorzystać. Aby płacić jak najmniej zaniżał godziny pracy. Zrywał nas wcześnie rano, pokrzykiwał przy tym, a właściwie, to klął jak szewc, tylko w swoim języku. Nie rozumieliśmy dokładnie co mówi, ale z tonu, w jakim się wydzierał wiedzieliśmy, że jest zły. Zresztą, zawsze był zły. Nie mieszkaliśmy we wcześniejszych warunkach długo. Szef doszedł do wniosku, że za drogo za nas płaci. Zabrał nas do siebie i ulokował w hangarze, gdzie stały maszyny do pakowania sadzonek z ziemią w doniczki. Na górze było otwarte pomieszczenie, gdzie zmuszeni byliśmy zostawić swoje rzeczy. Takie warunki nam stworzył, że wołały o pomstę do nieba. Nie było ani gdzie normalnie cokolwiek ugotować, ani gdzie po ludzku się w spokoju wykąpać czy poleżeć po pracy. A pranie, zakupy, jakiś relaks, to było dla panów, a nie dla służących. Nawet w niedzielę kazał hakać zielsko. Wtedy jednak wywoził nas na pola, które były pod lasem, daleko za wsiami, żebyśmy nie rzuca- li się w oczy ludziom, bo ktoś mógłby zameldować, gdzie trzeba. Na domiar wszystkiego nie było setek za nadgodziny i niedzielne prace. Czasami było tak gorąco, że można było zemdleć. Nie dał nawet wody do picia. A jak któregoś dnia jeden z nas zapytał, czy może dać nam rękawice, bo takie zielsko, pokrzywy i oset, że całe ręce poranione i poparzone, to tak się wściekł, złapał całą garść ostu, skręcił w rękach, wsadził do ust i zagryzał tak, że mu zielony sok kapał po brodzie. Wyglądał strasznie, niczym wampir.