Mikroregion Nieborowej na Polesiu Lubelskim: od epoki kamienia po wczesną epokę żelaza

W publikacji analizowano materiały krzemienne (ponad 36 000 okazów) i ceramiczne (ponad 4000 fragmentów) z epoki kamienia oraz wczesnych epok metali odkryte w Nieborowej na Polesiu Lubelskim. Badania archeologiczne, obejmujące powierzchnię 3619 m2, przeprowadziła w latach 1964-1977 Halina Mackiewicz z Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (dziś IAE PAN).

Mikroregion Nieborowej obejmujący obszar kilku kilometrów kwadratowych cechuje wielofazowe osadnictwo pradziejowe trwające przez ok. 6 tysięcy lat (w datach radiowęglowych od 7250 ± 50 BP do 2400 ± 100 BP). Pozostałości osadnicze obejmują okres od schyłkowego paleolitu (zespoły mazowszańskie) po wczesną epokę żelaza (kultura łużycka).

Tak różnorodne kulturowo zespoły zabytków odzwierciedlają odmienne procesy społeczne, kształtujące zachowania grup ludzkich. Przejawiają się one w różnych aspektach działalności, takich jak organizacja przestrzeni obozowisk, gospodarka surowcem krzemiennym czy wytwórczość narzędzi krzemiennych oraz naczyń ceramicznych.

Na podstawie analizy przestrzennej kilkunastu krzemienie pozostawionych przez społeczności schyłkowopaleolityczne, mezolityczne oraz epok metali stwierdzono, że występują zarówno różnice, jak i podobieństwa w organizacji i zagospodarowaniu obszarów obozowisk oraz miejsc przetwórstwa surowca krzemiennego.

Dzięki środkom finansowym uzyskanym z projektu Vetera et Nova wykonano szereg analiz 14C uściślających chronologię bezwzględną poszczególnych jednostek kulturowych, składających się na obraz osadnictwa pradziejowego w mikroregionie Nieborowej. Wykonano bogatą dokumentację rysunkową i fotograficzną zabytków oraz przeprowadzono analizę traseologiczną 120 wytworów krzemiennych, w wyniku której określono ich funkcje.

Wielofazowość osadnictwa jest podstawową wartością opracowanych źródeł archeologicznych, a ich duża rozpiętość chronologiczna wskazuje na atrakcyjność mikroregionu Nieborowej zachęcającego do osiedlania się zarówno populacje epoki kamienia jak i epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Nieborowa jest jednym z najlepiej przebadanych i najważniejszych stanowisk pradziejowych w południowej części Polesia Lubelskiego. Opracowanie umożliwiło prześledzenie i zrozumienie procesów kulturowych, jakie tam zachodziły.