Wczesnośredniowieczna Wiślica

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opubliko­wanie serii monografii, będących rezultatem zrealizowanego w latach 1999–2004 projek­tu badawczego Komitetu Badań Naukowych „Ziemie polskie na przełomie tysiącleci”, który koordynował Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Pozwolił on na opracowanie i weryfikację wyników prac wykopaliskowych przeprowadzonych w najważniejszych ośrodkach średniowiecznej Polski. Powstało wówczas kilkanaście opracowań ważnych dla nowoczesnej interpretacji genezy państwa polskiego. Seria Origines Polonorum udo­stępnia szerokiemu gronu badaczy ten bogaty materiał źródłowy oraz nowe opracowa­nia. Osiem pierwszych tomów sfinansowała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Począwszy od tomu IX, tj. od 2016 roku, program realizuje Instytut Archeologii i Etnologii PAN w ra­mach grantu przyznanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.

Rozpoczęte ponad 70 lat temu badania archeologiczne w Wiślicy przyniosły spektakularne wyniki. Dzięki nim udało się zrekonstruować rozwój ośrodka, który miał ogromne znaczenie dla dziejów i kultury średniowiecznej Polski, i w którym powsta­ły dzieła architektury i sztuki romańskiej unikatowe w skali Europy. Jego historia rozpoczęła się od grodu, którego początki odnosić można co najmniej do czasów czeskich wpływów w Małopolsce. Następnie stał się on ważnym punktem na mapie państwa pierwszych Piastów, a potem stolicą wiślickiego księstwa i siedzibą Kazimie­rza Sprawiedliwego, zyskując miano urbs famesissima in regno hechitarum. Rangę tę po­twierdziły odkrycia na Regii, gdzie odsłonięto relikty średniowiecznego ośrodka rezydencjonalno-sakralnego. W kolejnym etapie rozwoju było to otoczone murami miasto lokacyjne z zamkiem królewskim, które rozkwitło w dobie gotyku. Prezentowana monografia jest opracowaniem materiałów z obydwu grodzisk, zwią­zanych z nimi osad i cmentarzysk, które we wczesnym średniowieczu współtworzyły wiślicki kompleks osadniczy. Zawierając nową interpretację źródeł i dokumentacji z badań „milenijnych”, dokonaną w konfrontacji z wynikami późniejszych prac we­ryfikacyjnych i ratowniczych, przywraca ona problematykę badawczą Wiślicy do mediewistycznego dyskursu naukowego.

Książka otrzymała Nagrodę Klio 2021 w kategorii edytorskiej dla całej serii Origines Polonorum