Nekropolie biskupie w nowożytnej Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.). Prawodawstwo. Lokalizacja pochówków. Formy komemoracji

Temat publikacji odznacza się niewątpliwą nowością, a efekt podjętej pracy jest satysfakcjonujący nie tylko dlatego, że jest nowy, ale i dość wnikliwie potraktowany. Na pewno zagadnienie nekropolii stanowi wprawdzie mały wycinek problematyki badawczej, dotyczącej zagadnienia biskupów, ale jest to wątek ciekawy, wpisujący się w szersze rozumienie zagadnienia śmierci i szacunku dla niej, tak jak i szacunku dla każdego jej konkretnego przypadku. Od samego początku zostało to w Kościele dostrzeżone i odpowiednio wprowadzone w życie. Stanowi to dzisiaj przedmiot rozwijających się badań i interpretacji. Dotyczą one także badań nad śmiercią – w tym także pochówkami – papieży i biskupów. Warto zaznaczyć, że takie badania prowadzone są dzisiaj w wielu miejscach. Eliminowanie zagadnienia śmierci – z powodów ideologicznych – w rozmaitych dziedzinach antropologicznych i w codziennym doświadczeniu, spotyka się z zainteresowaniem na innych płaszczyznach, co przynajmniej częściowo wypełnia pojawiającą się lukę.

   Z recenzji ks. prof. Janusza Królikowskiego

*

Autor publikacji zajął się nekropoliami całego katolickiego episkopatu polsko-litewskiego obrządku łacińskiego, a więc nie tylko metropolitów i ordynariuszy, ale także sufraganów, koadiutorów i biskupów tytularnych. Zadanie o wiele trudniejsze, gdyż znaczna grupa pochówków biskupów pomocniczych jest po prostu nieznana. Temat ważny i fascynujący, a badania w tym zakresie są pilnie potrzebne, jak bowiem słusznie autor zauważa, zachowane źródła i dotychczasowe studia naukowe nie zdołały ujawnić lokalizacji wielu spośród tychże pochówków, a wiele lokalizacji jest hipotetycznych. Trafnie też podkreśla liczne translokacje nagrobków z biegiem wieków i tak zwane porządkowanie krypt, czyli masowe usuwanie starych trumien i sarkofagów, a także amnezję kolejnych pokoleń: o pochowkach bez okazałości po prostu zapominano. Ważnym elementem jest dostrzeżenie dwoistości upamiętnień życia i śmierci biskupów. Często w jednym miejscu stawał grobowiec zmarłego, a w innym epitafium zamawiane w hołdzie wdzięczności przez kapitułę lub następcę w godności. Poruszone są również inne ważne problemy, jak chociażby grobowców wzniesionych, ale nie wykorzystanych (kenotafy), czy porcjowanie zwłok, tak modne w pochówkach XVIII w.

Z recenzji dr. hab. Tadeusza M. Trajdosa