Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX tom VII (2023) / Totalitarian an 20th Century Studies vol. VII (2023)

Dwujęzyczny, interdyscyplinarny rocznik, służący za forum dla międzynarodowej wymiany myśli, prezentowania wyników badań monograficznych, prac syntetyzujących czy refleksji metodologicznej. Poświęcony studiom nad XX wiekiem, a w szczególności nad problematyką totalitaryzmów. Rosyjska agresja na Ukrainę w lutym 2022 roku na nowo otworzyła dyskusję o nierozliczonym dziedzictwie komunizmu i możliwości odrodzenia się totalitarnych praktyk. Długie trwanie instytucji państwa rosyjskiego, ich zakorzenienie w tradycji sowieckiej i stosowana przez władze narracja usprawiedliwiająca agresję niewątpliwie ukazują imperialne resentymenty ugruntowane w historii. Równocześnie opór stawiany przez Ukrainę to dowód na to, jak ważne jest niezałamywanie się struktur państwa i trwanie składających się na nie instytucji. Problematyka totalitaryzmów – na pozór przynależąca do przeszłości – staje się pod wpływem bieżących wydarzeń znów aktualna i ponownie zyskuje uniwersalny wymiar. Znamienne, że tematy tekstów, które zostały złożone do tego tomu, są ze sobą spojone klamrą traktowania instytucjonalizmu i państwa jak kategorii nadrzędnych. Instytucje państwa totalitarnego zabierają wolność, manipulują obywatelami, a swe ofiary – zabijają i ograbiają – tym samym stają się mroczną karykaturą instytucji państwa demokratycznego. Jednocześnie na tle strukturalistycznego ujęcia historii wyraźnie zarysowuje się sprawczość jednostek, które motywowane szlachetnymi pobudkami – lub wręcz przeciwnie – w służbie zdeprawowanej władzy, wpływają na kształt i działalność tych instytucji. Całość poruszonej w najnowszym tomie problematyki skłania do refleksji zarówno nad kształtem i charakterem instytucji składających się na różne formy państwa, jak i nad odpowiedzialnością jednostki w historii.