Sarmackie krajobrazy Głosy z Litwy, Białorusi, Ukrainy, Niemiec i Polski

Mawia się, że położenie geograficzne i rok urodzenia wyznaczają ludzki los. Gdzież w minionym stuleciu, przynajmniej w Europie, twierdzenie to sprawdzałoby się bardziej, niż w środkowo-wschodniej jej części? Na obszarze zwanym niegdyś Sarmacją, rozpościerającym się od Litwy przez Polskę i Białoruś aż po Ukrainę, częściowo rozdartym, a częściowo wchłoniętym przez ościenne mocarstwa, rozgrywały się wypadki będące kwintesencją uchodźczego losu. Prawie nigdy nie można było zakorzenić się tutaj na dobre. Ziemia rodzinna była - czasami parokrotnie w życiu jednego pokolenia - jedynie miejscem rozpoczęcia tułaczki, obce miejsca musiały stać się ojczyzną, nie mogąc pozostać nią długo. Nic więc dziwnego, że ci współcześni nomadzi zmuszeni koleją historii wyrobili sobie specyficzny światopogląd. Wymownym tego świadectwem są dzieła wchodzące od dawna do kanonu literatury światowej, a należące do literatur prawie wszystkich krajów tego regionu, a także do literatury niemieckiej.